 |
| Sơ đồ mô tả hiệu ứng Phơn. Trong hình này sườn Tây là sườn đón gió và mưa nhiều, trong khi sườn Đông khuất gió, khô và nóng. Chênh lệch nhiệt độ hai sườn có thể tới 10 độ C. |
Về bản chất, gió Lào, còn có tên khác là gió Tây khô nóng, chính là gió mùa Tây Nam kết hợp với địa hình núi Trường Sơn chạy dọc các tỉnh Trung Bộ nước ta gây ra hiệu ứng Phơn cho các tỉnh Trung Bộ trong mùa hè.
Hàng năm, vào các tháng mùa hè, ở khu vực Miền Trung nước ta thường chịu ảnh hưởng của những đợt gió mùa mùa hè thổi từ vịnh Bengan theo hướng Tây Nam. Sau khi vượt qua lãnh thổ Campuchia và Lào, gió đã mất đi một phần hơi ẩm, gặp dãy núi Trường Sơn, không khí bị đẩy lên cao và lạnh đi nên hầu hết hơi nước đều bị ngưng kết lại tạo thành mưa và rơi hết xuống sườn phía Tây của dãy Trường Sơn. Khi gió thổi sang sườn phía Đông, gió trở nên khô và nóng. Dân gian thường gọi gió này là “gió Lào”. Như vậy, gió Lào cũng là một loại gió khô nóng do hiệu ứng “Phơn” gây ra.
Trong mùa hè, trên khu vực Myanma tồn tại một vùng áp thấp có tác dụng “hút gió” khiến gió Tây Nam ờ trên khu vực bán đảo Đông Dương duy trì lâu và có cường độ mạnh, vượt qua dãy Trường Sơn và do hiệu ứng phơn gây ra thời tiết khô nóng cho các tỉnh Trung Bộ và Bắc Bộ nước ta. Nắng nóng thường khốc liệt nhất ở khu vực Trung Bộ trong các tháng 5-6-7.
Hàng năm, trên khu vực các tỉnh ven biển Trung Bộ, mùa gió Lào thường bắt đầu từ cuối tháng 4 đến khoảng giữa tháng 9, trong đó gió Lào thổi nhiều nhất vào tháng 6 và tháng 7. Theo số liệu thống kê, mỗi tháng này trung bình có 7 đến 10 ngày, trong đó có 2 đến 4 ngày gió Lào thổi mạnh. Gió Lào thường thổi thành từng đợt, đợt ngắn từ 2 đến 3 ngày, đợt dài từ 10 đến 15 ngày, có đợt kéo dài tới 20 - 21 ngày.
Gió Lào là một dạng thời tiết đặc biệt về mùa hè ở các tỉnh ven biển Trung Bộ Việt Nam. Gió Lào thổi theo hướng Tây Nam. Trong một ngày, gió Lào thường bắt đầu thổi từ 8 - 9 giờ sáng cho đến chiều tối, thổi mạnh nhất từ khoảng gần giữa trưa đến xế chiều, có khi gió Lào thổi liên tục suốt cả ngày đêm, có đợt kéo dài 10 ngày đêm liền.
Khi có gió Lào thổi, nhiệt độ cao nhất trong ngày thường vượt quá 37 độ C và độ ẩm tương đối trong ngày thường giảm xuống rất thấp. Thời tiết trong những ngày này rất khô, độ ẩm có khi xuống 30%, và nóng, bầu trời không một gợn mây, trời nắng chói chang, gió lại thổi đều đều như quạt lửa, cây cỏ héo khô, ao hồ cạn kiệt, con người và gia súc bị ngột ngạt, rất dễ sinh hoả hoạn. Các nơi khác ở nước ta cũng có gió khô nóng, song mức độ nhẹ hơn so với Trung Bộ. Để định lượng hoá hiện tượng gió khô nóng, các nhà khí tượng nước ta đưa ra chỉ tiêu: ngày có nhiệt độ > 35 độ C, độ ẩm tương đối ≤ 55% được xem là ngày khô nóng.